GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Voor alle vragen, reparatieverslagen en upgrades
User avatar
bmw e12 e21
E21 VIP
E21 VIP
Posts: 4531
Joined: Sat Nov 30, 2013 9:29 am
My E21(s): '82 323i Edition S man. + ´83 M315 man.
Location: Belgium - Limburg

GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by bmw e12 e21 »

Een vriend van me prepareert sinds jaar en dag rally voertuigen.
In de jaren 80 en 90 was hij bij rally team en ging Europa rond. Oa, Het Belgische RAS Sport.
Nu houd hij zich vooral bezig met hoofdzakelijk 02 aanpassen voor historic rally. Maar ook Opel en Ford.
Een man met ervaring dus.(58j) Die nog alles kan. motoren opvoeren, versnellingsbakken reviseren, ophanging aanpassen, lassen.
Hij is tevens mijn 315 aan het aanpassen nu. Ik wou hem nog wat verfijnder. kop 2mm vlakken en veel andere details die tot een behoorlijk resultaat leiden.
Hij gaat tevens de voorwielophanging aanpassen. Daar de stabilisator voor buigt bij belasting en dus geometrie verandert.
En in de draagarmen wat extra herbekijken.(rubberenbus bijzetten)
De achterwiel ophanging heeft hij ook de geometrie bekeken op de ouderwetse touwtjes methode.
Deze staat door de verlaging open in plaats van gesloten.
Dit gaat hij tevens aanpassen. zodat men er (bijna)niks van ziet.
Zijn er nog mensen die evt. hierin interesse hebben?


grt Remy

BMW e21 M315 1983 75pk+ 110Nm+ Double WEBER DCOE 40
BMW e21 323i ED. S 1982 143pk 190Nm
BMW e12 M535i 1980 218pk 310Nm
BMW e91 318d 2009 190pk 411Nm
FORD Focus 1.8TDci 2010 115pk 300Nm
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

Wees alsjeblieft voorzichtig met de stabilisatorstangen. Het is juist de bedoeling van die dingen dat de geometrie verandert. Als je ze stijver maakt dan verandert echt alles en op de eerste plaats moeten dan ook schokdempers en veren daaraan aangepast worden. Je hebt geen stabilisatorstangen nodig, maar ze zitten er met een reden, dus langzaamaan beginnen en reken er op dat de auto heel anders reageert dan je gewend bent.
User avatar
Jeroen
Site Admin
Posts: 29200
Joined: Tue Sep 14, 2004 12:23 pm
My E21(s): '81 323i Baur
Location: The Netherlands
Contact:

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Jeroen »

Er valt zeker wat te winnen, maar je moet idd bedacht zijn op versterkte reacties, juist omdat het minder meegeeft. In goede handen is dat prima, maar de reden dat dit zo is ontworpen, ook bij latere modellen, is om de auto gemoedelijker te maken in extremere situaties zodat de auto in handen van een onoplettend of onervaren persoon toch voorspelbaar blijft reageren. De boel aan de voorkant stijver maken (bijv stabi's maar idem dito met hele harde vering en demping) vergroot de kans op onderstuur, de kans aan de achterkant stijver maken vergroot de kans op overstuur. En nee, die twee compenseren elkaar niet haha. En in de regen is dat een factor 10 erger, kijk maar eens op Spa Classic hoe men allemaal druk is om stabi's losser te zetten als het gaat regenen.

Voor de rest niet heel veel nieuws voor de meeste E21 eigenaren denk ik, vandaar dat er al meerdere zijn die met dikkere stabi's rijden, met de Alpina verbinder onderaan, de draagarmen verder hebben opgesloten, en een achterstabi geplaatst dan wel verzwaard. Voor en achter kun je verder nog prima spelen met camber en sporing, al vergt dat achter wat schroefwerk, maar het kan wel, binnen beperkte grenzen. Daar kun je ook weer het nodige doen, maar maakt de auto ook weer minder foolproof.
Regards/groeten, Jeroen
User avatar
BertjeConti
E21 Mad
Posts: 3007
Joined: Mon Nov 04, 2013 9:49 pm
My E21(s): E12 520-6
Location: nederland , Weert

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by BertjeConti »

Tja, wat voorwiel ophanging betreft is de E21 een vreemde eend in de bmw vijver, waarbij de stabilisator stang ook meteen reactie arm is, en dus 2 functies tegelijk vervult.
Remy, heb je rally aspiraties?
Image
Megasquirted '77 E12 520-6

Aspen Silver '96 E39 523i
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

Heeft de E30 niet ook geen aparte reactiearmen?
User avatar
BertjeConti
E21 Mad
Posts: 3007
Joined: Mon Nov 04, 2013 9:49 pm
My E21(s): E12 520-6
Location: nederland , Weert

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by BertjeConti »

Wilmo wrote: Sun Oct 18, 2020 7:10 pm Heeft de E30 niet ook geen aparte reactiearmen?
nee, de E30 heeft helemaal geen losse reactienarmen, onderste draagarmen hebben 2 scharnierpunten, en dus geen reactie armen nodig.
Image
Megasquirted '77 E12 520-6

Aspen Silver '96 E39 523i
User avatar
bmw e12 e21
E21 VIP
E21 VIP
Posts: 4531
Joined: Sat Nov 30, 2013 9:29 am
My E21(s): '82 323i Edition S man. + ´83 M315 man.
Location: Belgium - Limburg

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by bmw e12 e21 »

Als de geometrie een stuk minder veranderd voor moet hij lijkt me toch beter sturen .
Ik heb vooraan gewoon de standaard ´´smalle´´22mm stabilisator Dus die stijfheid zal wel meevallen denk ik.
In het midden een extra stabi bevestigingsrubber zetten tegen doorplooien is het idee.
In de draagarmen een extra rubberen bus(geen PU).
Achteren heb ik al sinds het begin een 323i stabi gemonteerd.
Rally ga ik niet rijden hoor Rob. De 315 is mijn ´´fine tune´´ personaliseer e21. De 323i en M535i laat ik origineel.
grt Remy

BMW e21 M315 1983 75pk+ 110Nm+ Double WEBER DCOE 40
BMW e21 323i ED. S 1982 143pk 190Nm
BMW e12 M535i 1980 218pk 310Nm
BMW e91 318d 2009 190pk 411Nm
FORD Focus 1.8TDci 2010 115pk 300Nm
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

bmw e12 e21 wrote: Tue Oct 20, 2020 10:26 pm Als de geometrie een stuk minder veranderd voor moet hij lijkt me toch beter sturen.
Nee dat klopt niet :) het gaat om dynamiek en hoe het geheel op elkaar afgesteld is.

Je hebt ook je camber en toe-in om hiervoor te compenseren.

Maar verder zijn de veranderingen niet zo dramatisch. Dat extra rubber in het midden zal niet zoveel doen, maar als het om aanpassingen in deze mate gaat, dan hoef je niet zo bang te zijn voor gek gedrag.
User avatar
bmw e12 e21
E21 VIP
E21 VIP
Posts: 4531
Joined: Sat Nov 30, 2013 9:29 am
My E21(s): '82 323i Edition S man. + ´83 M315 man.
Location: Belgium - Limburg

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by bmw e12 e21 »

Bedankt voor de input mannen!

Camberplaten zijn helaas verboden in Belgie. En deze allen direct op dus NO GO.

Klopt. Die man weet heus wat hij doet. Zijn 02´srijden altijd van voren in historic rally klasse. :wink:
En op de 315laat ik voor de ´´dunne´´ 22mm stabi. Achter heb ik al sinds het begin eentje van 323i.

Ik heb geen rally ambities Rob. Maar de 315 is eentje die ik wil personaliseren. De 2 andere blijven stock op een paar opties na.
grt Remy

BMW e21 M315 1983 75pk+ 110Nm+ Double WEBER DCOE 40
BMW e21 323i ED. S 1982 143pk 190Nm
BMW e12 M535i 1980 218pk 310Nm
BMW e91 318d 2009 190pk 411Nm
FORD Focus 1.8TDci 2010 115pk 300Nm
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

Lieve Remy, je hebt al camber! Dat is waarom al die BMW’s met van die x-benen op de weg staan. Dat het officieel misschien niet instelbaar is, dat is wat anders. Maar camber is er voor dat als je stuurt en de carrosserie rolt, dat dat wiel dan recht op de weg komt te staan. Snap je hoe het dan samenhangt? Als je aan de mate van rollen gaat sleutelen, hoe de relatie met het camber dan ook veranderd?
User avatar
Nick1984
E21 VIP
E21 VIP
Posts: 1756
Joined: Fri Aug 15, 2008 6:08 pm
Location: Kasterlee Belgium

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Nick1984 »

Ik ben toch ook van mening dat er nog veel ruimte is voor verbetering aan een originele E21 ophanging.
origineel is de ophanging veel te veel comfort gericht, je kan bijna niets afstellen buiten het spoor, en de geometriewijziging bij inveren is gewoon ruk.
Het lijkt mij dat die man toch weet waar hij mee bezig is, ben benieuwd naar het resultaat :thumbsup
[img]https://i.imgur.com/NwLeGXT.jpg[/img]
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

Even verder bordurend op een aantal opmerkingen in dit draadje...


Vandaag had ik het er met Jeremy over, om misschien eens naar de ophanging aan de voorzijde van de E21 te kijken. Daarop ben ik eens in de boomerang van de E30 gedoken om nou eens te begrijpen hoe het zit. Ik probeer het alleen maar te begrijpen he... Dus verbeter me als ik fout zit.


Ik had moeite met de opmerking van Rob, omdat ik niet echt wist wat een reactiearm is, nog steeds niet, maar ik schrijf het maar eens op, hoe ik het nu begrijp.

Eerst de stabilisatorstang. Hiermee worden links en rechts met elkaar verbonden zodat de druk op de wielen wordt verdeeld in een bocht. Dit om vooral het overhellen van de auto de verminderen en overmatige druk op een wiel te voorkomen. Wanneer er recht over een drempel wordt gereden, kantelt de stabilisatorstang alleen maar in zijn houders, pas in een bocht wordt een kant naar beneden gedrukt, tordeert de stang en trekt zo de andere kant ook naar beneden. De stang kan instelbaar zijn door het bevestigingspunt op de stang naar voren of naar achteren te verplaatsen. Daardoor verandert de afstand en daarmee de kracht die overgebracht kan worden. Meestal gaat dit met een stangetje dat, soort van, recht omhoog tussen de stang en de draagarm gemonteerd is. Dit stangetje moet alle kanten op kunnen draaien, dus worden er vaak twee paar een kniegewrichten gebruikt.

Image

Dan nu de draagarm. Een wiel dat zo op de grond staat, kan alle kanten op. Het op en neer wordt begrensd door de veerpoot. Het links en rechts door de (wishbone, querlenker, draagarm). Het wordt bij de E21 interessant door het naar voor en achter bewegen van het wiel óók door de stabilisatorstang wordt begrensd. Hierdoor zit de aansluiting van de stang redelijk te wringen in de bus in de draagarm. Een PU bus hier, is eigenlijk niet goed, daardoor moet de stang bijna 'knakken' over de aansluiting en ontstaan er grote krachten. Ik heb daar al eens een set op kapot gereden.

In de E30 is er een ander principe toegepast, wat ook in de E36 en de E46 zit. Door een draagarm in een boomerangvorm te maken, dus met een hoek van 90graden, kan een beweging ook met 90graden omgedraaid worden. Daardoor wordt een beweging van voor en achter, om een draaipunt, ineens een beweging van links naar rechts. Daarom heeft een E30-draagarm twee stuks kniegewrichten: Een zoals bij dat ook hebben, en een aan de motordrager. Verder naar achteren tegen het chassis zit puur een bus om het heen en weer te dempen met een bus. Op de boomerang zit een punt waar de stabilisatorstang verbonden zit, met het verticale stangetje.

Image

Zonder de E21 nou helemaal om te willen lassen, wil ik wel van dat gewring van de stabilisatorstang in de draagarm af. Vooralsnog is het een theoretische oefening zoals ik ze wel vaker heb. Grootse ideeën, dan een vliegende hamburger en stort ik me daar weer op.

Stel nou dat we de stabilisatorstang zo laten als het is, maar er alleen een stel bussen, of spacers op zetten waarmee de koppeling tussen draagarm en stabilisatorstang naar voren en achteren ingesteld kan worden. De stabi blijft dus zoals die is. Door ook het originele gat van de draagarm, waar normaal de stabi in zit, te gebruiken, wordt het naar voor en achteren van het wiel ook in die richting opgevangen en wordt de verdraaiing van het punt in de motordrager enorm beperkt en kan die ook blijven zoals die is. En vooraan, ergens waar het bevestigingspunt voor de stabi zit, een punt waar de stang aan het chassis vast zit. Op die manier is de dubbele functie van de stabi losgekoppeld, worden alle originele punten gebruikt en blijft het modificeren beperkt.

Kortom dit:
Image

Image
User avatar
Jeroen
Site Admin
Posts: 29200
Joined: Tue Sep 14, 2004 12:23 pm
My E21(s): '81 323i Baur
Location: The Netherlands
Contact:

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Jeroen »

Correcte analyse, en een creatieve oplossing! Wat ik mij wel afvraag is 1. waar je die buis naar voren aan vast gaat maken, dat kan natuurlijk de voorste bevestiging van de stabi zijn 2. of de uniballs voldoende bewegingsvrijheid hebben, dat is mijn sterkste twijfel omdat ik denk dat je onvoldoende ruimte hebt om de draagarm genoeg naar boven en naar beneden te laten bewegen 3. of er überhaupt ruimte is om de stabi met link ergens fatsoenlijk te monteren en 4. of alles zo hard gemonteerd ook niet een flinke bron van extra resonantie en contactgeluid zal worden.

Ik heb er destijds al voor gekozen om gewoon gebruik te maken van standaard rubbers gecombineerd met extra ringen om de vrije beweging van de draagarm te beperken (in wezen gewoon minder bewegingsvrijheid naar voor en achter door de ruimte tussen beide stabi aanslagen vrijwel nihil te maken, maar wel met gebruik van rubbers zodat je nog enige demping en geluidsisolatie hebt).
Regards/groeten, Jeroen
User avatar
BertjeConti
E21 Mad
Posts: 3007
Joined: Mon Nov 04, 2013 9:49 pm
My E21(s): E12 520-6
Location: nederland , Weert

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by BertjeConti »

Haha JW, je gaat dus gewoon de voorwiel ophanging constructie van de 02tjes, e3, e9, e12 e.d. kopieren naar de E21.

Alleen dan met kogelgewrichten in plaats van rubber bussen spul.

Het materiaal op de voorbeeld foto's lijkt mij overigens wat fragiel
Image
Megasquirted '77 E12 520-6

Aspen Silver '96 E39 523i
Wilmo
E21 Mad
Posts: 1917
Joined: Thu Jun 30, 2011 8:35 pm

Re: GEOMETRIE Voor -en achterwiel ophanging BMW e21

Post by Wilmo »

Ik heb geen idee wat ik ga doen... Ik probeer ook maar wat te begrijpen.

Jeroen heeft zeker wel een punt met punt 2. Doordat de beweging van voor naar achter met een rechte lijn wordt beperkt naar voren, verandert de stand van het wiel met deze beweging. Maar inderdaad zeg... BMW paste dat zelf ook al toe. Wel is het zo dat die (radius arm, tension strut) alsnog staat te wringen in z'n bussen.

Kijk, die uniballs zijn voor race- en tentoonstellingsdoeleinden hartstikke leuk, maar voor op de weg niet. Er komt troep in en daarmee slijten ze als een malle.

Ik zal nog eens kijken naar de toepassing van een boomerang.
Post Reply